باشگاه خبرنگاران جوان مشهد –ساخت و ساز در حرم در دوره تیموریان همواره مستمر بوده و آن ساخت و سازها و همچنین تغییر چهره حرم رضوی، مکان های جدیدی را در مجاورت حرم مطهر ایجاد کرده است که از جمله آنها می توان به «سردر امیرعلی شیر» اشاره کرد. .
سلطان حسین بایقرا اولاف پادشاه تیموری وی وزیر و مشاوری فرهیخته و متفکر به نام «امیرعلی عشیر نوایی» داشت که علاوه بر آثار و تألیفات خود، بناهای نفیس و عام المنفعه بسیاری برپا کرد. یکی از آن بناهای باشکوه سردر امیرعلی شیر بود که پس از تجسم آن در عصر نادرشاه به «ایوان طلا» و «ایوان نادری» شهرت یافت.
آن ایوان بین سالهای 875 تا 885 هجری قمری با ارتفاع 21.4 متر، عرض 14.7 متر و عمق 8.7 متر ساخته شده است. این دروازه از چهار در به مجموعه حرم مطهر متصل می شود.
ساختار بنا مانند سایر بناهای تیموری از سبک آذری پیروی می کند و در حال حاضر کف و ازاره با سنگ مرمر و سطح دیوارها با ورقه های مسی طلاکاری شده پوشانده شده است، بدون شک سطح دیوارها یکسان است. مانند قبل از تذهیب مسجد اسپری گوهر با کاشی معرق و کتیبه تزئین شده است. معمار و هنرمند در چیدمان طلایی جدید، مقرنس ها و کتیبه ها را در جای خود فراموش نکرده اند.
در کتیبه ایوان جلو کتیبه ای که به خط ثلث نوشته شده و توسط «محمدرضا امامی» پس از زلزله 1084 هجری قمری بازنویسی شده است، زمان ساخت بنا را در زمان سلطان حسین بایقرا ذکر کرده است.
کف ایوان با سطحی بیرون طاق با سنگ خلج فرش شده و از سه طرف با سنگ احاطه شده است. ازاره ایوان 2 متر ارتفاع دارد و با سنگ مرمر رنگارنگ پوشیده شده است، نادرشاه افشار فضای داخلی ایوان را شکوهمند می کند و به ایوان طلای نادری نیز معروف است.
بالای ایوان با مقرنس کاری زیبا و بدیع و با آجرهای طلا تزئین شده است.
بر پیشانی ایوان، به خط راه راه زرد سوم، روی زمینه لاجوردی نوشته شده است: منشی آن محمدرضا امامی است که در زمان صفویه می زیسته است.
کتیبه احتمالاً در زمان امیرعلی آشیر آسیب دیده و در زمان شاه سلیمان صفوی تعمیر شده است. اما نام سلطان حسین میرزا را حفظ کرده اند. در میان کتیبه ها کلمه ابوزی معنی ندارد و ممکن است ابوالغازی باشد که اغلب در کتیبه های قبلی یافت می شود.
در لبه راهرو کتیبه ای به خط ثلث سفید سوره مبارکه کهیا و این نیز خط محمدرضا امامی و در کنار خط سوم مبارکه یاس به خط کوفی نوشته شده است.این بندر نیز به احتمال زیاد آسیب دیده و سپس تعمیر شده است.
در قسمت جنوبی ایوان، محرابی با آجر طلا ساخته شده است.
همزمان با ساخت اولین ایوان در مرکز معماری حرم رضوی، فضای معماری دیگری برای اولین بار در شمال حرم ساخته شد که به «صحن» تبدیل شد.
صحن پیشخوانی برای ورود به ایوان و فضاهای داخلی حرم مطهر بود. البته از گذشته های دور چنین پدیده ای در فضاهای باز یا محصور در معابد، کاخ ها و مساجد وجود داشته است، اما در حرم مقدس صحن یک پدیده نوظهور بود که ابتدا در مقابل ایوان امیرعلی اشیر ساخته شد.
احتمالاً هدف آن ایجاد نوعی حصار یا دفاع برای حرم بوده است. ابعاد صحن اول محدود و مستطیل شکل بوده و با فاصله نسبتاً کمی ایوان را می پوشاند و سردر امیرعلیشیر در مرکز پایه جنوبی آن قرار داشته است.
از دوره صفویه به بعد، مجموعه معماری حرم مطهر با مناظری باشکوه و زیبا که رویکردی نمادین در پیش گرفته بود، جایگزین شد.
انتهای پیام // f. ب.